Showing posts with label amaAfrika. Show all posts
Showing posts with label amaAfrika. Show all posts

Sunday, 6 November 2016

Umbongo ngokumanyana kwamaAfrika

MaAfrika, maAfrika, ndiyakhuza, maAfrika
Mlisela nomthinjela womzi waseAfrika ndiveni
Khanizibaze okomvundla niphulaphule
Imbongi ayinatyala ibhodla okuphakiweyo

Nanku umba, nantsi inyewe, nanku umdla-mzi
Safa sibulalana singamaAfrika ngenxa yobuzwe
Aphela amathemba, atshona amalanga, siphathana kakubi
Wawa umAfrika ewiswa sisandla somnye
Waxatyelwa umkhuluwa exhelwa ngumniniwe wakhe
Kubi abadala bayabuza iZenobani, omnye uyaphendula: IzenoFobiya?

Kaloku esikwaziyo kukolula isandla kwabamhlophe sixolele
Sizincutshe ekubulaleni abantakwethu, andithi?
Bawele icingo bezobhenela kuthi, njengoko nathi sasenjenjalo kucinezelo lwethu
Kodwa sabandulula, sibabhula, sibajonga ngeentshiya ezimnyama, sibafungela ngophakathi
Lo nto ibhadlile le nto ingumYurophu iphinda ikhomba umnwe apha kuthi
Ithi bajongeni, zizilwanyana kodwa aba bantu, ngoku bayaqwengana

Ndiyanibongoza maAfrika masiyekeni ukubulalana
Abasetyhini nabathanda isini sinye 
Namanye amaAfrika ezinye izizwe masibambisane nabo
Singabatyesheli ecaleni sithi sithi sodwa amaAfrika okwenene
Oodade nabantakwethu bakwamanye amazwe masisebenzisane nabo
Amaqaba singawadeleli, amahlwempu neenkedama singawalibali
Umlisela nomthinjela simkhumbule.
Masingavumini tu ukuthelekiswa ngabasemzini
Sonke thina bantwana bomgquba singabantwana beAfrika 
Ngoko ke kumele sibambisane

Ingcuka izirhuqile esibayeni iinkomo zobaw’ omkhulu
Masibengamakhalipha, ingqondi sizibuyise ngobulali
Siqondane notshaba olujongene nokusahlula
Lusihlula-hlule, lusabe, lusoyise
Masiphaphameni simanyane
Hleze sivuke nathi sesingabathinjiweyo kwelo yis’ omkhulu
Masazini ukuba akukho esinokwenza sisodwa
Kodwa sikunye, siyimbumba yaseAfrika, umkhosi wabantsundu soba lulutho

Mvumeleni ke uMbo nomXesibe abe ngomnye wethu
MKhululeni uMnguni noMSuthu abe sisizwe esinye nathi
AmaMpondomise, maka mise iimpondo enjenje ukulungisa
AbaThembu mabavusele isazela kumaAfrika onke, njengabesithembu
UZulu makakhulule amandl’ ezulu asixhobise
AbaThwa mabasiqondise iindlela ezithe tye zasemandulo
Masikhumbululeni ukuba singamaAfrika, siphuma sizalweli sinye sonke siphela

Ugqibile ukuyinabisa umzululwana kaJada indaba, yena, sethethile, 
Sitshilo isizukulwana sikaSibiside, uMalanganga kaMnguni kaAfrika
Sathi amaAfrika makamanyane ukususela ezantsi ukuyakutsho emntla-Afrika
UJola uwaphosile amazwi kwabandlebe zivaya
UJolinkomo, uNgwanya, UMphankomo, uQengeba 
Ugqogqi iindlebe ezimomeneyo bubuthulu
UMfaz’ obele lide oncancisa nangaphayo komfula,
Uqhuqha inkwethu emehlweni wamaAfrika
Kukuni ke ukuba niyakuva okanye nizenze izithulu
Kukuni ke ukuba niyakubuya nibone, okanye nozenza iimfama
Kukuni ukuba nakungamhoyi uNjuza, uS’thukuthezi, uHakaha uHodoshe 
Lo uthandwa mhla kukubi, uyithethile ebeyithunyiwe
Livumeleni ke ithole loMthwakazi lihle, nehlombe limkile
Ndisatsho: Imbongi ayinatyala ibhodla okuphakiweyo
Ndegram


Monday, 31 October 2016

Umbongo ngothando lwesini sinye


Gqaba gqaba!
Mandigqabazelise nje ngala magqabantshintshi
Ndithi alukho usana olungenanina

Mandigawule ndiwarhuqa, mawethu
Sizwe sakwantu, nina nimbal’ omdaka
Nzala kaNtu, ntsana zabantsundu
BaNguni sizukulwana saseAfrika
Ewe kaloku nini amaAfrika okwenene
Nangona umhlaba nawuhluthwayo

Mvaba ngemvaba zomzi waseAfrika
Sizukulwana sikaPhalo: maXhosa, MaGcaleka nani booRharhabe
BaThembu, BaThwa, maMpondo namaMpondomise
MaGqunukhwebe, MaMfengu, MaBhaca naMaBomvana,
MaHlubi, BaMbo, sizukulwana sikaSenzangakhona
NinabakaMoshoeshe, nanibakaMzilikazi
Nina nonke nisesinyini saseAfrika nasemntla-Afrika

Ndivumeleni ndityatyadule
Ndenjenje ukuzityand’ igila
Imbongi ayinatyala, ibhodla okuphakiweyo
Iphina na intaka exhwith’ uboya bamantshontsho wayo
Ithi yakha umzi?
Silwane sini esithi sivukele inzala yaso sithi silwa umzingeli?
Ke ..., nto enaniyibona phi le niyenzayo?
Masikizi mani laa nizimise ukuqhuba ngawo?
Nanikhe nayivaphi into yokubulala umntu ngenxa yothando?

Nithi ukuthanda isini esinye asisubo ubuAfrika
Kodwa ndiyabona ukubulula nokudlwengula bubo bona, andithi?
Xa iintombi zenu niziqwengwa okwexhalanga,
Nithi udyakalashe makathini?
Niyimele into yokuba luhlazo ukubona amanina embatha ngangubo nye
Nithi nidlwengula ezintsana ngenxa yokuthando isini esinye
Aniboni tu ukuzichana kwenu kubhontsi?

Ayaphi na amanina azokuzilela ooPhumeza Nkolonzi nooSihle Sikoji?
Isihlwele sona siyasiva isikhalo sabo oo Disebo Gift Makau
Khanimeni ndibuze: Aniyilahlanga indlela kodwa?
Nto naniyiva ngabani le yokungcungcuthekisana?
Hayini maAfrika ndiyanqanda,
Khaniyikhele umkhanyo noko le nto?
Nigrenyana nje, ningagqibani!

Kuya kuphela nini ukudlana izithende kulo umzi wamaAfrika?
Kuyakuphela nini ukunukana silusapho lwamaAfrika?
Lo wethu umzi nithi uyakuze ume kwisini na?
Ewe ukufa kusembizeni.
Kodwa umqomi wayo sanukuvuma ukuba ibenini!
Ezinye intlanga zenza intlekisa ngani
Ziyabizana zithi: bajongeni ooxam bayaphaxulana
Nanikhe nababona na abasemzini bezikhohlakalele iintsana zabo?
Ndiyanikhuza ngoba abaMhlophe bayagqumana umhlane
Babumbene okwedongwe, bekhusela iintsana zabo:
Ke nina noyiswa yintoni ukubambana noba anivisisani?

Olona tshaba nilubonayo, kukubona amadoda kumandlalo mnye na?
Lisebenzile iqhinga lomtyholi apha kuni.
Oyena mgqiba mzi nimvayo kukuthandana kwamadoda, andithi?
Iinkomo zobawo zamnkiswa kukubona amanina ethandana, kwisini?
Imihlaba yaxuthwa kuba kwabhentsiswa le nyewe, yaveziswa esihleni?
Ewe kaloku kwantlandlo le nto ibisenzeka
Qha into yokuba kungathethwa ngayo, ibe yimfihlo, ayiyisusi tu kwimbali

Yhe utshaba lunididile, luniphixanisile lanishuya niqwengana
Lona lizandla sizumsulwa, oko phezulu
Asilulo na oluzengodlame lanifundisa ukubulalana xa ningavumelananiyo?
Aniboni na ukuba sithelekisiwe omnye nomnye?
Bona bayabulalana na, khanizibuze?
UMelika uyamvukela uMyurophu?
Iintlanga ezihluthe ubutyebi bethu, ingaba ziyazingelana na?
Njengokuba nitshabalalisana; ningalibali ukuba bona bayakhana
Ngoku ke thina kutheni singenakusebenzisana?
Ukungaboni ngaso linye akutsho ukukhuphana iliso

Ndithetha bukhali ndenziwa yintlungu
Ndinitywatyusha nje ndenziwa kukunithanda
Ndiyanithanda maAfrika nonke niphele
Njalo ngokwahlukana kwenu, ningabasekhaya, eAfrika
Imbongi ayinatyala ibhodla ekuphakiweyo
Ndegram

Wednesday, 28 September 2016

iIntersectionality lena yeyaseAfrika, sithi ukuyibiza buBuntu


















Gqaba gqaba!
Mandigqabazelise nje ngala magqabantshintshi
Ndithi alukho usana olungenanina

Mandigawule ndiwarhuqa, mawethu
Sizwe sakwantu, nina nimbal’ omdaka
Nzala kaNtu, ntsana zabantsundu
BaNguni sizukulwana saseAfrika
Ewe kaloku nini amaAfrika okwenene
Nangona umhlaba nawuhluthwayo

Mvaba ngemvaba zomzi waseAfrika
Sizukulwana sikaPhalo: maXhosa, MaGcaleka nani booRharhabe
BaThembu, maMpondo namaMpondomise
MaGqunukhwebe, MaMfengu, MaBhaca naMaBomvana,
MaHlubi, BaMbo, sizukulwana sikaSenzangakhona
NinabakaMoshoeshe, nanibakaMzilikazi
Nina nonke nisesinyini saseAfrika nasemntla-Afrika

Ndivumeleni ndityatyadule
Ndenjenje ukuzityand’ igila
Imbongi ayinatyala, ibhodla okuphakiweyo
Iphina na intaka exhwith’ uboya bamantshontsho wayo
Ithi yakha umzi?
Silwane sini esithi sivukele inzala yaso sithi silwa umzingeli?
Ke ..., nto enaniyibona phi le niyenzayo?
Masikizi mani laa nizimise ukuqhuba ngawo?
Nanikhe nayivaphi into yokubulala umntu ngenxa yothando?

Nithi ukuthanda isini esinye asisubo ubuAfrika
Kodwa ndiyabona ukubulula nokudlwengula bubo bona, andithi?
Xa iintombi zenu niziqwengwa okwexhalanga,
Nithi udyakalashe makathini?
Niyimele into yokuba luhlazo ukubona amanina embatha ngangubo nye
Nithi nidlwengula ezintsana ngenxa yokuthando isini esinye
Aniboni tu ukuzichana kwenu kubhontsi?

Ayaphi na amanina azokuzilela ooPhumeza Nkolonzi nooSihle Sikoji?
Isihlwele sona siyasiva isikhalo sabo oo Disebo Gift Makau
Khanimeni ndibuze: Aniyilahlanga indlela kodwa?
Nto naniyiva ngabani le yokungcungcuthekisana?
Hayini maAfrika ndiyanqanda,
Khaniyikhele umkhanyo noko le nto?
Nigrenyana nje, ningagqibani!

Kuya kuphela nini ukudlana izithende kulo umzi wamaAfrika?
Kuyakuphela nini ukunukana silusapho lwamaAfrika?
Lo wethu umzi nithi uyakuze ume kwisini na?
Ewe ukufa kusembizeni.
Kodwa umqomi wayo sanukuvuma ukuba ibenini!
Ezinye intlanga zenza intlekisa ngani
Ziyabizana zithi: bajongeni ooxam bayaphaxulana
Nanikhe nababona na abasemzini bezikhohlakalele iintsana zabo?
Ndiyanikhuza ngoba abaMhlophe bayagqumana umhlane
Babumbene oko dongwe, bekhusela iintsana zabo:
Ke nina noyiswa yintoni ukubambana noba anivisisani?

Olona tshaba nilubonayo kubona amadoda kumandlalo mnye?
Lisebenzile iqhinga lomtyholi apha kuni.
Oyena mgqiba mzi nimvayo kukuthandana kwamadoda na?
Iinkomo zobawo zamnkiswa kukubona amanina ethandana, andithi?
Imihlaba yaxuthwa kuba kwabhentsiswa le nyewe, yaveziswa esihleni?

Yhe utshaba lunididile, luniphixanisile lanishuya niqwengana
Lona lizandla sizumsulwa, oko phezulu
Asilulo na utshaba oluzenodlame lokubulalana xa ningavumelananiyo?
Aniboni na ukuba sithelekisiwe omnye nomnye?
Bona bayabulalana na, khanizibuze?
Njengokuba nitshabalalisana; ningalibali ukuba bona bayakhana
Iintlanga ezihluthe ubutyebi bethu, ingaba ziyazingelana na?
Ngoku ke thina kutheni singenakusebenzisana?
Ukungaboni ngaso linye akutsho ukukhuphana iliso

Esikwaziyo kukolula isandla kwabamhlophe sixolele
Sizincutshe ekubulaleni abantakwethu, andithi?
Bawele icingo bezobhenela kuthi, njengoko nathi sasenjenjalo kucinezelo lwethu
Kodwa sabandulula, sibabhula, sibajonga ngeentshiya ezimnyama, sibafungela ngophakathi
Lo nto ibhadlile le nto ingumYurophu iphinda ikhomba umnwe apha kuwe
Ithi bajongeni, zizilwanyana bayaqwengana

Ndiyanibongoza maAfrika
Abasetyhini nabathanda isini sinye
Namanye amaAfrika ezinye izizwe masibambisane nabo
Singabatyesheli oodade nabantakwethu, amaqaba singawadeleli
Amahlwempu neenkedama singawalibali
Umlisela nomthinjela simkhumbule.
Sonke thina bantwana bomgquba singabantwana beAfrika
Ngoko ke kumele sibambisane
iIntersectionality lena yeyaseAfrika, sithi ukuyibiza buBuntu

Ingcuka izirhuqile esibayeni iinkomo zobaw’ omkhulu
Masibengamakhalipha, ingqondi sizibuyise
Siqondane notshaba olujongene nokusahlula
Lusihlula-hlule, lusabe, lusoyise
Masiphaphameni simanyane
Hleze sivuke nathi sesingabathinjiweyo kwelo yis’ omkhulu
Masazini ukuba akukho esinokwenza sisodwa
Kodwa sikunye, siyimbumba yaseAfrika, umkhosi wabantsundu soba lulutho

Mvumeleni ke uMbo nomXesibe abe ngomnye wethu
MKhululeni uMnguni noMSuthu abe sisizwe esinye nathi
AmaMpondomise, maka mise iimpondo enjenje ukulungisa
AbaThembu mabavusele isazela kumaAfrika onke
UZulu makakhulule amandl’ ezulu asixhobise
AbaThwa mabasiqondise iindlela ezithe tye
Masikhumbululeni ukuba singamaAfrika, siphuma sizalweli sinye sonke

Ugqibile ukuyinabisa umzululwana kaJada indaba, sethethile,
Sitshilo isizukulwana sikaSibiside, uMalanganga kaMnguni kaAfrika
UJola uwaphosile amazwi kwabandlebe zivaya
UJolinkomo, uNgwanya, UMphankomo noQengeba ugqogqile iindlebe ezisithuli
UMfaz’ obele lide oncancisa nangaphayo komfula, uqhuqhile inkwethu emehlweni
Kukuni ke ukuba niyakuva okanye nizenze izithulu
Kukuni ukuba uNjuza, uS’thukuthezi, uHakaha uHodoshe nakungamhoyi
Lo uthandwa mhla kukubi, uyithethile ebeyithunyiwe
Livumeleni ithole loMthwakazi lihle lingene esidlangalaleni
Imbongi ayinatyala nangoku ibhodla okuphakiweyo

Ndegram